Krzywdzeniem dziecka nazywamy każdy działalność rodziców bądź opiekunów, która w jakikolwiek sposób zaburza rozwój dziecka lub uniemożliwia wykorzystanie jego potencjalnych możliwości.
Definicja dziecka krzywdzonego obejmuje swoim zasięgiem zarówno zespół dziecka zaniedbanego jak i maltretowanego.Znane są czynniki które doprowadzają do krzywdzenia dziecka w rodzinie. Mogą one być po stronie dziecka, rodziców, jak również należą do nich czynniki społeczno-sytuacyjne.
Czynniki ze strony dziecka to:
– Dziecko odmienne pod względem fizycznym (np. wady, rozwojowe)
– Opóźnienie w rozwoju intelektualnym
– Temperament
– Zachowanie dziecka
Wśród czynników społeczno – sytuacyjnych wyróżnia się:
– Czynniki bytowe (np. ubóstwo, brak satysfakcji zawodowej, złe warunki mieszkaniowe
– Więź pomiędzy rodzicami
– Więź pomiędzy rodzicami a dzieckiem (np. stres okołoporodowy, dominacja kar, dziecko niechciane wielodzietność
Czynniki ze strony rodziców mogące prowadzić do krzywdzenia dziecka to:
– Poczucie niskiej własnej wartości
– Krzywdzenie w dzieciństwie
– Zaburzenia depresyjne u rodziców bądź zaburzenia osobowości
– Nieznajomość potrzeb dziecka
– Nierealne oczekiwania od dziecka
Aby doszło do krzywdzenia dziecka zwykle musi zaistnieć sytuacja spustowa, która wywoła określone reakcje rodziców. Ta sytuacja. spustowa może być nawet banalna.
Najczęściej krzywdzenie dziecka wyzwalają:
– przewinienia dziecka
– kłótnie i konflikty rodzinne i pozarodzinne
Dziecko zaniedbane jest najczęstszą formą maltretowania i stanowi ponad 50% wszystkich przypadków zgłaszanych służbom ochrony dziecka). 1993 r. w badaniu National Incidence Study of Child Abuse and Neglect (badanie częstości maltretowania i zaniedbania dziecka), opartego na rozpoznawaniu tego zjawiska przez kwalifikowanych pracowników socjalnych wykazano 30 przypadków zaniedbania na 100 dzieci populacji ogólnej.
Zaniedbanie jest zwykle definiowane jako błędy rodziców w opiece nad dzieckiem, będące przyczyną rzeczywistej lub potencjalnej szkody dziecka. Definicja przytoczona powyżej obejmuje następujące cechy:
– Rzeczywistą i potencjalną szkodą jaką ponosi dziecko
– Szkody psychologiczne i fizjologiczne
– Szkody krótko i długoterminowe
– Stopień opieki nad dzieckiem
– Cechy trwale lub epizody zaniedbania.
Z zaniedbania dziecka wynikają zagrożenia zarówno natury medycznej, jak i psychologicznej. Wśród zagrożeń natury psychologicznej na szczególną uwagę zasługują zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dziecka, trudności w nauce, zachowania stwarzające zagrożenie, niewystarczająca troskliwość, opieka i miłość.
Skrajną formą zaniedbania jest porzucenie, które ma. miejsce wtedy, gdy rodzice nie mają z dzieckiem kontaktu przez 2 kolejne dni lub gdy dziecko zostaje zmuszone do opuszczenia domu.
Dziecko zaniedbane nie dostaje wystarczającej ilości ciepła, miłości i troskliwości od rodziców. Pozbawione jest poczucia, że rodzice żywią względem niego pozytywne uczucia, że dbają o nie lub są do tego zdolni.
Najpoważniejszą konsekwencją niezaspokajania potrzeb emocjonalnych dziecka może być rozwinięcie się zespołu depresyjnego.
W Polsce wskaźnik rozpowszechnienia zaburzenia o obrazie zespołu depresyjnego wynosi 6,6% u dzieci 5-cio letnich, 28% u dzieci 13-to letnich i 6,77% epizod depresyjny u adolescentów Dzieci depresyjne zwykle pochodzi z rodzin dysfunkcjonalnych, często dzieci takie przeżyły stresujące wydarzenia życiowe (np. śmierć rodzica, umieszczenie w Domu Dziecka) czynnikami, które zwiększają ryzyko depresji jest wystąpienie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi u dziecka, bądź specyficznych trudności szkolnych. Obraz kliniczny depresji zależy od wieku dziecka. Już w 1946r. Spitz obserwował depresję anaklityczną u niemowląt po rozdzieleniu ich z matką, w 1969 r. Bowley opisał trzy fazy reakcji dzieci w wieku od 3 m-cy do 3 lat na rozłąkę z matką.
Depresja u małych dzieci może manifestować się objawami niecharakterystycznymi, takimi jak: drażliwość, napady złości, zaburzenia zachowania, wycofanie się z aktywności, która do tej pory sprawiała dziecku radość. Im młodsze dziecko tym częstsza somatyzacja,. objawów z licznymi skargami i dolegliwościami natury somatycznej (np. bóle głowy, brzucha). W grupie adolescentów Bowley wyróżnił 4 typy depresji – z obniżonym nastrojem i napędem, którym towarzyszą nieokreślony lęk i lęk przed przyszłością, depresję z rezygnacja, depresję z niepokojem i hipochondryczną, której towarzyszyły zachowania autodestrukcyjne. Konsekwencją każdego zespołu depresyjnego może być próba samobójcza, która może doprowadzić do śmierci młodego człowieka. Świat ludzi dorosłych odpowiedzialny jest za to, aby stworzyć dzieciom i młodym dorastającym ludziom warunki życia zapewniające mu poczucie bezpieczeństwa, miłości i troski. Od osób dorosłych zależy, jak szybko nieprawidłowości zaburzające życie dziecka zostaną wykluczone i naprawione. To wiedza, wrażliwość, znajomość objawów wśród dorosłej czyści społeczeństwa może zdecydowanie zmniejszyć, bądź nawet przerwać proces krzywdzenia dzieci.